يكي از اموري كه زمينه ساز سعادت است داشتن محيطي امن است كه انسان بتواند در پناه آن به تربيت جسم و جان خويش بپردازد و اين ميسر نيست جز با زيستن در محيطي سالم و زيبا چه در داخل اجتماعات و استحكامات شهري و چه خارج از آنها در دل طبيعت.اما در اين ميان براي ما سوالي مطرح مي شود كه آيا در شهري كه نرخ بيكاري اش 23درصد است و جوانانش با بيكاري مواجه هستند مي توان به تربيت همزمان جسم وروح پرداخت؟اگر جرمي در داخل جامعه اتفاق افتد چون مرضي واگيردار به طبيعت نيز سرايت مي كند.

امروز بحران هاي موجود در همه ي ابعاد ناشي از غفلت ما انسانها است.در بعد زيست محيطي اقتصاد نو بر اثر جنون آمندي برگرفته از انديشه رشد مداوم اقتصادي در صدد كشف تكنيك هاي بهره برداري از طبيعت همراه با تخريب هرچه بيشر از منابع طبيعي برآمد و انسان اقتصادي در اين عرصه بر اين باور بود كه مي تواند از ذخاير و منابعي كه خداوند ارزاني داشته جاودانه استفاده كند.

قطع درختان در جنگلهاي ارسباران

يكي از ابعاد مهم توجه به اين مساله  نگاه از منظر ديني است از اين نگاه دو ديدگاه متناقض وجود دارد.عده اي  بحران حاضر را ناشي از فاصله گرفتن از آموزه هاي اديان و راه حل را در افزايش زمينه هاي تربيت ديني و اخلاقي مي دانند.عده اي ديگر نيز با نگاه سكولار و با اتخاذ موضعي متضاد مشكل را در آموزه هاي ديني جسته و آنها را در بحران موثر دانسته اند.

دين اسلام كه همواره در آموزه هاي نوراني خويش مابق با فطرت آدميان راه اعتدال را دپيش گرفته،در برخورد با طبيعت و مواهب طبيعي نيز نه آنچنان دست انسان را باز گذاشته است تا هر نوع تصرفي بخواهد در آنها بكند و بهاي نابودي اين نعمهاي خدادادي زندگي خود را اداره كند و تجمل بخشد و نه اجازه مي دهد بشر طبيعت را به علت عظمت آن خداي خويش دانسته و در مقابل آن به سجده بيفتد و هيچ تصرفي در آن نكند و صرفا به ديده ي تقديس به آن بنگرد بلكه آيه و كلمه ي خداوند و موجوداتي داراي شعور نسبي كه تسبيح گوي خداوند هستند معرفي كرده و براي همه ي آنها اعم از گياه و حيوان حقوقي در نظر گرفته و انسان ها را به رعايت آن حدود و حقوق دعوت مي كند و به منظور نشان دادن عظمتشان به آن سوگند خورده است.در نگاه قرآن جهان مظهر زيبايي و مورد ستايش خداوند است ،تمام اجزاي هستي هماهنگ و بدون نقص است و در هيچ يك از گونه هاي گياهي و حيواني در چرخه محيطزيست بيهوده آفريده نشده است. انساني كه پرورده ي قرآن است از لحاظ اقتصادي و اخلاقي به گونه اي تربيت مي شود كه عالم طبيعت را دشمن طبيعت نمي شمارد كه بايد بر آن چيرگي يافت بلكه به صورت جز مكمل جهان ديني انسان به آن مي نگرد كه در حيات زميني اش و به يك معنا حتي در سرنوشت نهايي او هم شريك است.آموزه هاي الهي در اين زمينه معمولا داراي دو چهره اند:برخي از آنها به منظور حفظ حداقل هاي لازم به صورت تكاليف الزامي تشريح شده و حتي ساز و كارهايي نيز براي ضمانت آنها پيش بيني شده است.دسته ي ديگر با عنوان رهنمودهاي اخلاقي و به منظور ارئه به جامعه ي مطلوب ارائه شده اند.به دليل گستردگي اين آموزه ها تنها به مواردي از آن اشاره مي كنيم:

يكي از تكاليف الزامي كه از آيات و روايات و قواعد فقهي از آن استفاده مي شود:

پرهيز از ضرر رساني و اتلاف منابع عمومي : برخي افراد و بنگاه هاي اقتصادي براي بيشينه كردن سود خود و برطرف كردن حرص وطمع خويش به تخريب محيطزيست اقدام مي كنند.آلوده ساختن هوا و رودخانه ها از مصاديق تخريب طبيعت هستند كه نمونه اي از اين مورد ويلاسازي در جنگل هاي ارسباران است.

رهنمودهاي تشويقي(اخلاقي):

اصل اوليه ي اسلام بر اين قرار گرفته است كه با تربيت انسان خود او را به نگهداري از محل زندگي خود وا دارد و اتفاقا چنين روش هايي در عمل بهتر جواب داده است به همين جهت آيات و روايات فراواني به اين نگرش وجود دارد كه به بعضي از آنها اشاره مي كنيم:

خداون انسان را در جايگاه انماينده وجانشين و امنتدار خود معرفي كرده(بقره2و30-و اذ قال للملائكة...في الرض خليفة)و اسباب خلافت را با تعليم اسماي حسنه ي خود برايش فراهم آورده (و علم ءادم اسما كلها-بقره 2و31)و ضمن آن از او خواسته تا به آبادي امانتي كه به او سپرده شده يعني زمين  و مظاهر آن بپردازد و آن را از هرگونه گزند و تباهي باز دارد(هو انشاكم من الارض...هود119-61)امام صادق نيز در حديثي مي فرميند:زندگي بدون داشتن سه چيز بر انسان گوارا نيست:هواي تميز،آب فراوان وگوارا و زمين حاصلخيز.

قرآن برنامه اي كل نگر است اما در جامعه ي ما چند درصد از تعاليم قرآن عملي مي شود؟

در اينجا جا دارد از جوانان قره داغي  كه  به هر نوعي در غرفه ي((شهر من،فرهنگ من))به گونه اي شايسته براي محيطزيست ارسباران كوشيدند تشكر كنيم و با وجود اين كه مبحث محيطزيست با كم و كاست هايي رو به رو بود اما اميد است كه كه اين نواقص نيز با ياري مسئولين و مردم بر طرف شود و اين جوانان براي دفعه ي بعد اماده تر شوند و باز هم دست مريزاد به اين جوانان كهنشان دادن ارسباراني ها از حفاظت شالوده ي اصلي توسعه ي پايدار غافل نيستند.در پايان از دوست گرامي آقاي فربد محسني كه بروشور محيطزيست وهمچنين ديگر موارد ارائه شده را در اختيار بنده گذاشتند نهايت قدرداني را به عمل مي آوريم.

منابع

1-بخش آموزش علمي و فني و حرفه اي يونسكو،آموزش بين المللي محيطزيست

2-بري،جان،محيطزيست و نظريه ي اجتماعي ،ترجمه ي حسن پويان و نيره توكلي،انتشارات سازمان محيطزيست

3-رضي،نهج الباغه،ترجمه ي سيد جعفر شهيدي،انتشارات علمي و فرهنگي

4-طباطبايي،سيد محمد حسين،سيد محمد باقر موسوي همداني،جامعه ي مدرسين حوزه ي علميه قم

5-مجلسي،محمد باقر،موسسه الوفا